Steeds meer waardevol grasland verloren

Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen) slaat alarm over de evolutie van het 'blijvend grasland' in Vlaanderen. In 2016 werden dubbel zoveel weides omgeploegd als in 2015. In 2017 is dat aantal nog eens verdubbeld. Toch haalt Vlaanderen nog altijd de Europese vijfprocentnorm, want in 2017 is er ook 6.582 hectare aan nieuwe graslanden bijgekomen. "Dat komt vooral omdat de definitie van blijvend grasland is versoepeld", zegt Caron.

“De nieuwe regeling die de Vlaamse regering invoerde om weides te beschermen, doet het tegenovergestelde van wat ze beoogt: decennia oude weides worden massaal omgeploegd om er maïsakkers of aardappelvelden van te maken”, klaagt Vlaams Parlementslid Bart Caron (Groen) aan. In 2016 werden dubbel zoveel weides omgeploegd als in 2015. In 2017 is dat aantal nog eens verdubbeld.

Het behoud van weiden is al langer een voorwaarde om Europese landbouwsteun te krijgen. Maar de regels waaraan landbouwers moeten voldoen, zijn de jongste jaren flink veranderd. Vroeger was elke landbouwer individueel verantwoordelijk voor het behoud van zijn grasland, maar sinds 2015 geldt in Vlaanderen een collectieve regeling, waarbij de Vlaamse overheid er zich bij Europa toe verbindt dat in totaal maximaal 5 procent van het blijvende grasland zou worden omgeploegd. “In de praktijk lijkt de regeling echter te leiden tot een wedloop onder landbouwers om als eerste weide in akkerland om te zetten”, zegt Caron.

“De Europese Unie legt op dat de verhouding tussen het blijvend grasland en het totale landbouwareaal maximaal met vijf procent kan dalen tegenover diezelfde verhouding in referentiejaar 2012”, verduidelijkt Nele Vanslembrouck, woordvoerder van het Departement Landbouw en Visserij. “Het aantal procent heeft dus betrekking op de verhouding en niet op het absolute aantal hectare. Zo wordt er in de verhouding ook rekening gehouden met blijvende graslanden die bebost worden, bebouwd worden of uit landbouwgebruik gaan door bijvoorbeeld natuurinrichting.

De voorbije drie jaar is meer dan 10.000 hectare aan blijvend grasland omgeploegd, blijkt uit cijfers van minister van Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V). 1.700 hectare daarvan was ecologisch waardevol grasland, bijna duizend hectare behoort tot de meest erosiegevoelige percelen, waardoor er een risico op modderstromen ontstaat. “Ecologisch kwetsbare blijvende graslanden worden op perceelsniveau beschermd en mogen niet geploegd worden”, klinkt het bij het Departement Landbouw en Visserij. “Wie toch scheurt wordt gekort op zijn betaling en moet opnieuw inzaaien. De inbreuken op dit behoud zijn echter minimaal - een tiental hectare in 2017 - en dus zeker geen 1.700 hectare.”

Op de meest erosiegevoelige percelen is er een ploegverbod van kracht, laat het departement nog weten. “In de PV nr 506 van 24/5/2018 van Bart Caron werd aangegeven dat er in 2017 slechts op 22 hectare blijvend grasland op zeer hoog erosiegevoelige percelen gescheurd werd”, zegt Nele Vanslembrouck. “Dus zeker geen 1.000 hectare waar Bart Caron gewag van maakt.”

Het Vlaamse departement Landbouw en Visserij stuurde begin dit jaar nog een waarschuwing de wereld in om de landbouwers tot voorzichtigheid aan te manen, maar veel effect lijkt dat niet te hebben. Toch haalt Vlaanderen nog altijd de Europese 5-procentnorm, want in 2017 is er ook 6.582 hectare aan nieuwe graslanden bijgekomen. “Dat komt vooral omdat de definitie van blijvend grasland is versoepeld”, zegt Bart Caron. “Ook hoogproductieve grasakkers met een veel lagere ecologische waarde komen nu in aanmerking.” Volgens het Departement Landbouw en Visserij klopt deze bewering niet. “De definitie is eigenlijk niet gewijzigd. De handhaving van de invulling van de definitie is net verstrengd. Dat de definitie dus versoepeld is klopt niet.”

Caron wijst Schauvliege met de vinger. “Zij is niet alleen de grootste netto-ontbosser, ze kaapt ook de hoofdprijs weg in het laten verdwijnen van waardevol grasland.” Hij vreest ook voor de gevolgen voor de strijd tegen de klimaatopwarming. Een echt blijvend grasland van tientallen jaren oud slaat evenveel CO2 op als een bos. Maar dan moet het wel de kans krijgen om onaangetast te blijven. Volgens de jongste klimaatcijfers is opslagcapaciteit van de bodem sinds 2010 gedaald met zowat 20 procent.

“Deze regeling moet worden bijgestuurd”, besluit Caron. “Na drie jaar blijkt heel duidelijk dat het loslaten van de individuele verplichting landbouwers stimuleert om hun weides om te ploegen en om te zetten in akkers.” Groen stelt voor om de regel opnieuw in te voeren dat elke landbouwer zijn grasland moet behouden. Ook voor de landbouwers zelf is er trouwens een risico verbonden aan een te grote daling van de blijvende graslanden. Als de daling groter is dan 5 procent stelt Europa een compleet verbod in en kunnen landbouwers verplicht worden om hun land opnieuw in te zaaien met gras.