Trendwatcher: "Marktsucces kan bio pioniersrol kosten"

Tijdens een studiedag op veehouderijbeurs Agriflanders in Gent stond trendwatcher Ronald Van Marlen stil bij de toekomst van de biosector. Van Marlen is ook directeur van het Nederlandse EKO-keurmerk, wat vergelijkbaar is met het Belgische label Biogarantie. Het commerciële succes van bio heeft hem niet zelfgenoegzaam gemaakt, eerder een tikkeltje onrustig en wel hierom: “Bio is succesvol kunnen worden door ‘het regime’ te bestrijden. Nu dreigen de voormalige pioniers zelf het regime te worden. Een beweging van principes en waarden is verkocht aan de markt. De sector moet verder kijken dan het eigen lastenboek om een koploper te blijven op vlak van duurzaamheid.”

Trendwatcher Ronald Van Marlen gebruikte zijn spreektijd op de studiedag ‘Boeren we allemaal biologisch in 2050’ om de biosector een spiegel voor te houden. De markt voor biologische producten groeit, dus lijkt de grootste bezorgdheid van de sector hoe het (lokale) aanbod nog beter kan inspelen op die steeds groeiende vraag. In Denemarken neemt bio bijna 10 procent van de totale markt voor voeding in. Alleen de Zwitsers geven nog meer geld uit aan bio. Aan de Verenigde Staten als grootste markt voor bioproducten kan niemand tippen, maar Duitsland (9,48 miljard euro omzet in retail) en Frankrijk (6,74 miljard euro) staan toch mooi op plaatsen twee en drie.

Van Marlen laat uitschijnen dat de biosector zodanig verwend wordt door een groeiende vraag naar de eigen producten, dat het grotere plaatje uit beeld dreigt te verdwijnen. “Het voedselsysteem is in crisis, van de gangbare landbouw heeft de VN zelf gezegd dat die geen toekomst heeft. Meer en meer worden het landbouw- en voedingssysteem gedomineerd door een handvol grote spelers.”

Wat kan een kleine sector als bio daaraan doen? Om te beginnen niet ingesloten geraken door het systeem dat de pioniers onder de bioboeren zelf hebben uitgedaagd. De trendwatcher merkt dat er in de biosector een overnamegolf aan de gang is. Multinationals kopen in snel tempo de kleinere spelers op. “Samen met die familiebedrijven in bio dreigt ook een beweging van principes en waarden verkocht te worden voor een markt van waardecreatie”, aldus Ronald Van Marlen.

De Nederlander denkt dat de biologische beweging “in de war is”. Bio is groot geworden door zich af te zetten tegen ‘het regime’ van de agrovoedingsindustrie. Hij herinnert de sector aan de vier waarden die aan de basis lagen van bio: milieuvriendelijk, gezond, fair en sociaal. Vervolgens neemt hij het lastenboek er bij om te constateren dat alleen het ecologische aspect wettelijk geregeld is.

Noch de wetgever, noch de markt zijn volgens Van Marlen fan van de morele vragen die de biologische beweging zichzelf toch zou moeten stellen. “Afnemers maak je gelukkig met ‘een product zonder gezeur’. Een supermarkt wil bijvoorbeeld een residuvrij product zodat de eigen naam de kranten niet in haalt in een artikel over pesticiden.” Als biosector kan je economische groei nastreven die niet afgetoetst is aan alle eigen waarden. “Maar”, zo vraagt Van Marlen zich af, “wat is die omzet dan waard?”

Een ander statement dat hij wil maken, is dat bio in snelheid gepakt wordt door andere duurzaamheidsconcepten. “Op een bepaald moment zijn mensen het woord bio zat. Nieuwe termen worden dan geïntroduceerd: agro-ecologische landbouw, kringloooplandbouw, klimaatslimme landbouw, boslandbouw, low-input-farming, enz. Het narratief wordt herschreven zonder het woord bio nog in de mond te nemen”, constateert de trendwatcher.

Een goede zaak vindt hij het doen vergeten van bio allerminst. “Het narratief van bio is ijzersterk. Bioboeren waren met veel zaken de eersten. Op die pioniers moeten we trots zijn. Bio is en blijft nodig, maar de sector moet aan het werk om zijn leidende rol als vernieuwer weer te kunnen vervullen. Aan ngo’s die een omslag in de landbouw willen, heeft bio medestanders. Eis als biosector je rol als veranderaar weer op en werk daarvoor samen met anderen. Word nooit mainstream maar neem de systeemverandering als uitgangspunt.”