Veehouder in tijdsnood aarzelt met aanwerving personeel

Op basis van een enquête bij meer dan 400 melkvee- en varkenshouders meldde de Stichting Innovatie & Arbeid (SERV) dat een kwart van de veehouders plannen heeft om personeel aan te werven. Er werd meteen bij gezegd dat die plannen dreigen stuk te lopen op het financiële aspect – de bedrijfsopbrengst moet voldoende hoog en zeker zijn, terwijl landbouwers soms niet eens zichzelf een arbeidsvergoeding kunnen uitkeren –, en ook op het vooruitzicht van  de complexe administratie die een werkgever voor lief moet nemen. Vandaag gaan we dieper in op beide belemmeringen.

Technologie zoals een robot om de koeien te melken, kan veehouders ontlasten van een aantal taken maar kan de toenemende arbeidsbehoefte niet volledig opvangen. Melkvee- en ook varkensbedrijven worden groter en het valt de bedrijfsleiders alsmaar zwaarder om het werk alleen of met de hulp van gezins- en familieleden rond te zetten. Vandaag doet reeds 29 procent van de melkvee- en varkenshouders beroep op een externe arbeidskracht. En een kwart plant een aanwerving in de toekomst, communiceert de Stichting Innovatie & Arbeid op basis van een eigen enquête. De onderzoekscel van de Vlaamse adviesraad SERV beet zich vast in het onderwerp omdat de landbouworganisaties hierin een grote uitdaging voor de toekomst zien.

In een eerste bijdrage achterhaalden we aan de hand van het rapport waarin een medewerker op een melkvee- of varkensbedrijf moet uitblinken om zijn werkgever tevreden te stellen. Nu gaan we dieper in op de belemmeringen die veehouders ervan weerhouden om iemand aan te werven en zo zichzelf een beetje te ontzien. Een werknemer verwacht dat zijn loon iedere maand netjes op zijn rekening gestort wordt zodat het financiële aspect angst inboezemt. Iemand vast in dienst nemen, vereist een voldoende hoge en zekere bedrijfsopbrengst. Daar durven bedrijfsleiders zelf aan twijfelen.

Een geïnterviewde veehouder geeft aan dat de kost om iemand in dienst te nemen op zich wel meevalt, “maar het rendement in de landbouw is te laag”. Een collega vult aan: “Er zijn jaren waarin ik mezelf zelfs geen loon kan betalen. Als je dan een werknemer moet betalen, wordt dat wel moeilijk.” Veehouders vinden het ook niet opportuun om iemand die zijn werk goed doet het minimumloon te betalen, te meer omdat andere werkgevers ook uit zijn op goede arbeidskrachten. Andere sectoren betalen vaak meer, of hebben als werkgever een beter imago dan de veehouderij.

Daarnaast is er onzekerheid over de regelgeving, het beheer en de aanwerving van externe werkkrachten. Voor meer dan de helft van de veehouders zijn administratieve lasten een groot obstakel. “Voor mij is dat simpel. Personeelszaken moeten in orde zijn dus ik laat dat doen”, reageerde een veehouder. Maar zelfs met ondersteuning blijft er onzekerheid over de administratie. “Ik doe echt mijn best om in orde te zijn maar ik ben bang als er controle is dat ik toch hier of daar niet in orde ben met iets”, verklaart iemand anders.

Toch ontvangt één op drie veehouders geen externe hulp bij hun personeelsbeheer. Met de ondersteuning van een sociaal secretariaat of een landbouworganisatie is de administratie iets minder een probleem. Een veehouder verbaast er zich over dat veel van zijn collega's niet weten dat bedrijven voor hun eerste werknemer een bijna volledige vrijstelling van de RSZ-bijdragen genieten. Het blijft zowel voor de veehouders als voor de ondersteunende organisaties vaak zoeken naar de juiste formule bij een aanwerving. Zo komen niet alle openstaande vacatures van de veehouders terecht in de vacaturebank van VDAB. De zoektocht naar een gemotiveerde arbeidskracht verloopt nog vaak via informele netwerken zoals familie of andere werknemers.

Veehouders die al het werk alleen klaren, of met de hulp van gezins- en familieleden, blijven de grootste groep. Het rapport meldt dat ruim de helft van de ondervraagden niemand in dienst heeft en in de nabije toekomst ook geen aanwerving van plan is. Het andere uiterste zijn de 11 procent veehouders die externe arbeidskrachten als een middel zien om hun bedrijf verder te doen groeien. Zij hebben al personeel in dienst en willen nog meer arbeidskrachten aanwerven. Uit de diepte-interviews met veehouders bleek dat er binnen de sector verschillend wordt aangekeken tegen groei. De één ziet schaalvergroting als een noodzaak, terwijl de ander kwaliteit boven kwantiteit kiest.

De interviews brengen ook boven water dat er naast de toenemende arbeidsbehoefte ook een mentaliteitswijziging is die verklaart waarom veehouders vaker kiezen voor het inschrijven van een werknemer. “In het verleden konden de arbeidspieken opgevangen worden door vrienden of mensen die na hun uren een handje gingen toesteken. Maar de mentaliteit is geëvolueerd. Er wordt meer gedacht aan de boekhouding en de papierwinkel. Bedrijven willen in orde zijn en kunnen ook het risico niet meer kunnen nemen om iemand tewerk te stellen zonder die persoon in te schrijven”, verklaart een veehouder.

Meer info: SERV