Via innovatief netwerken komen tot Vlaamse hennepteelt

Diversificatie is een oplossing in tijden van crisis. Waarom dan niet overschakelen op de teelt van hennep voor industriële verwerking? Het groeit goed in onze streken en heeft veel toepassingsmogelijkheden. Essentieel is evenwel het bestaan van een waardeketen die op een efficiënte wijze vraag en aanbod verbindt. Die aanpak werd onderzocht in een project van professor Xavier Gellynck van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de UGent en landbouwonderzoeksinstituut ILVO. Het project ging namelijk op zoek naar de succesfactoren voor het opzetten van succesvolle ketens en netwerken en hoe die kunnen bijdragen tot innovatie in de landbouw.

Zoals onze Noorderburen kunnen beamen groeit hennep of cannabis zeer goed in onze streken. Niet alleen in klimaat-gestuurde achterkamers, maar ook buiten op het veld. Hennep groeit immers snel en behoeft weinig meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Het komt dicht genoeg op om onkruid te onderdrukken en daarenboven kan het de bodemkwaliteit ook verbeteren door de bodem luchtig te maken.

Deze industriële hennep die op het veld groeit is niet geschikt voor 'recreatief gebruik'. Door de juiste rassen te zaaien, kan de teler met de zaden of de vezels terecht bij veevoederbedrijven, textielfabrikanten, producenten van bouwmateriaal of zelfs fijnproevers van olie. Voor boeren is het dus een mooie opportuniteit om te diversifiëren.

In 2015 werd in Vlaanderen zo ongeveer 68 hectare hennep geteeld, een verdrievoudiging ten opzichte van twee jaar daarvoor, maar weinig vergeleken met de bijna 450 hectare hennep die Wallonië rijk is. Daar staan ze al een pak verder en opende vorige week de eerste hennepverwerkende fabriek haar deuren. Een realisatie van de coöperatie BelChanvre, waarbij 80 landbouwers zijn aangesloten, waaronder enkele Vlaamse telers.

De teelt is dus beloftevol in onze regio. Om alles op punt te stellen, werkten de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Gent en het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) de hennepketen uit als onderzoekscase in een project onder leiding van professor Xavier Gellynck (UGent). Hij beschikt immers over de nodige expertise in analyse en management van netwerken en ketens.

"Eén van de doelstellingen van ons onderzoeksproject was om te kijken hoe netwerken kunnen bijdragen aan slimme innovatie in de landbouwsector", vertelt professor Gellynck. "Tijdens een vorig project stelden we al interesse vast in de teelt van hennep, maar vraag en aanbod vonden elkaar niet. In dit project van twee jaar dat gecoördineerd werd door bio-ingenieur Evelien Lambrechts hebben wij aanbieders en afnemers dichter bij elkaar gebracht met de ondersteuning van VLAIO, PCG, Inagro, Versele Laga, Delmotte Agriculture en Boerenbond."

"Hennep is een eenvoudige teelt, die weinig stikstof, water en zonlicht nodig heeft om te groeien", gaat de ketenexpert verder. "Bovendien is hennep immuun voor verschillende plantenziekten en zorgt het voor een waardevolle afwisseling in het teeltplan. Geïnspireerd door al deze voordelen, speelde een Vlaamse landbouwerszoon met het idee om hennep te telen en te verwerken tot hennepstrooisel. Hij beschikte echter niet over de nodige teelttechnische kennis, waardoor we hem in contact brachten met proefcentra en mensen met ervaring in de teelt en verwerking van het soortgelijk product vlas", gaat professor Gellynck verder. "Zo deed hij talloze ideeën op over andere toepassingsmogelijkheden dan strooisel, zoals gebruik van het zaad voor vermenging in veevoeders of voor toepassingen in de bouw- en textielsector."

Zowel bij producenten als verwerkers was er groeiende interesse, maar beide partijen kwamen elkaar onvoldoende tegemoet. Xavier Gellynck: "Door onze tussenkomst kon via projectfinanciering een facilitator worden aangesteld. Die bracht een kleine groep producenten, afnemers en onderzoekers samen om van gedachten te wisselen over de mogelijkheden van hennepteelt in Vlaanderen." De groep ging ook te rade bij de Vlaamse overheid over mogelijkheden tot gereglementeerde samenwerking en teelt. Administratief heeft de teelt van hennep immers wel wat voeten in de aarde vanwege zijn hallucinogene variant. Alleen landbouwers mogen hennep telen, op voorwaarde dat ze bij de landbouwadministratie een gedetailleerde aangifte doen.

Gebaseerd op nieuwe inzichten experimenteerden de pioniers van de hennepgroep verder in verschillende richtingen. Factoren zoals het zaaitijdstip en de zaaidichtheid, de rassenkeuze, het oogsttijdstip en de verwerkingsmogelijkheden werden aangepast. "Ook hebben we een digitaal platform ter beschikking gesteld, waarop het groeiende aantal leden informatie kon uitwisselen met elkaar", zegt de Gentse professor. Na verloop van tijd zagen landbouwers steeds meer afzetmogelijkheden. Een aantal onder hen hebben ondertussen al een contract getekend voor afname van hun hennepzaad.

De inzichten van deze case en het bredere onderzoeksproject werden ook gebundeld in een boekje vol praktische tips, tools en handige instrumenten om landbouwers via netwerken te helpen innoveren in de landbouw.

Meer info: UGent-Crelan leerstoel landbouwinnovatie