Vlaamse subsidie als teken van geloof in CSA-landbouw

Ongeveer 9.600 gezinnen over gans Vlaanderen halen hun voedsel bij een CSA-boerderij. De populariteit van zelfplukboerderijen en groentepakketten, waarbij de consument een oogstaandeel koopt en erg close is met zijn of haar voedselproductie, neemt nog toe. Dit jaar wil het CSA-netwerk dat Community Supported Agriculture in Vlaanderen ondersteunt, de kaap van 50 aangesloten bedrijven en 10.000 deelnemers ronden. Minister van Landbouw Koen Van den Heuvel ziet dat graag gebeuren en trekt 130.000 euro uit zodat hun werking niet volledig meer hoeft te draaien op vrijwilligers. Hij was dan ook een graag geziene gast op CSA-bedrijf Grondsmaak in Kontich.

Het CSA-netwerk krijgt een financiële duw in de rug van minister Koen Van den Heuvel. CSA staat voor ‘Community Supported Agriculture’, een landbouwvorm waarbij de leden (consumenten die een oogstaandeel kopen, nvdr.) en de landbouwer samen het bedrijf leiden. De landbouwer zorgt daarbij voor groenten en andere verse voeding. De oogst wordt niet per kilo of stuk verkocht, maar gaat in evenredige delen naar de consumenten die ‘aandeelhouders’ zijn. Dit kan zowel via een systeem van zelf oogsten, als via pakketten.

“Zelfplukboerderijen zijn meestal binnen een straal van 5 kilometer van een stadskern gelegen zodat consumenten er te voet of met de fiets geraken. Wordt de afstand groter, dan stellen producenten groentepakketten samen voor hun leden”, vertelt Tom Troonbeeckx, CSA-boer van het eerste uur en voorzitter van het CSA-netwerk dat startende en reeds actieve collega’s van hem adviseert en het brede publiek over het concept informeert informeert (o.a. via de website www.csa-netwerk.be). In Vlaanderen zijn momenteel 43 boerderijen aangesloten bij het CSA-netwerk dat in 2011 werd opgericht.

In totaal bewerken een 60-tal voltijdse CSA-boeren 107 hectare vruchtbaar land. Ze brengen vooral groenten voort, maar er zijn ook enkele bedrijven die werken met rundvee. “Op CSA-bedrijf Grondsmaak in Kontich worden groenten, kruiden en bloemen geteeld”, licht bioboerin Corazon De Raeymaecker toe. Wat voor haar begon als een wild plan in een sector die haar vreemd was, groeide in vrij korte tijd uit tot een rendabel bedrijf. De nodige kennis verwierf ze bij Landwijzer, een gespecialiseerd vormingscentrum voor biologische en biodynamische landbouw.

CSA is een populaire keuze bij afgestudeerden van Landwijzer vanwege het interessante verdienmodel en de schaarste aan grond. “Veel tewerkstelling op weinig oppervlakte is één van de sterktes van CSA”, aldus Troonbeeckx. “Op 1 hectare kan één boer een inkomen genereren”, vult Corazon aan. Naar die ene lap grond was het voor haar drie jaar lang zoeken. Een zoektocht met hindernissen bovendien, waarbij het perceel afgesplitst werd van de hoeve die onbetaalbaar bleek en een meer lucratieve zonevreemde invulling kreeg. Dat klinkt Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker fout in de oren. Zij bezocht samen met minister Van den Heuvel het CSA-bedrijf en herinnert hem aan de beleidsintentie om het agrarisch gebied beter te vrijwaren voor beroepslandbouw.

Bij het vrijwaren van open ruimte in het algemeen en agrarisch gebied in het bijzonder kan CSA een bijzondere rol vervullen omdat deze bedrijven zich dichtbij de woonkernen proberen te vestigen. Met de nadruk op ‘proberen’, want net daar kan landbouwgrond onbetaalbaar zijn. Huren is goedkoper dan kopen, maar biedt vaak niet de beoogde rechtszekerheid. Tom Troonbeeckx: “Zekerheid omtrent grond is voor biolandbouwers zo mogelijk nog belangrijker dan voor hun gangbare collega’s. Een systeem van seizoenpacht is ondenkbaar voor bioboeren gelet op de omschakelperiode van twee à drie jaar voor percelen. Twijfels over toegang tot grond zorgen voor veel stress want een eigenaar kan het levenswerk van een bioboer tenietdoen. Daarom willen we nog nauwer samenwerken met biogrondfonds De Landgenoten.” Deze coöperatie koopt landbouwgrond en verhuurt die aan bioboeren zodat de investeringen die zij doen in een vruchtbare bodem kunnen renderen op lange termijn.

Volgens Corazon krijgt hun noodkreet voor toegang tot grond stilaan gehoor. Zo heeft de gemeente Wommelgem er voor gekozen om op grond in hun eigendom een CSA-boerderij te laten starten. Over de erkenning die CSA van de Vlaamse overheid krijgt in de vorm van een subsidie zegt ze: “Dat is een fantastisch signaal. Het geeft nieuwe landbouwers en traditionele kleinschalige landbouwbedrijven – die onder druk staan – perspectief op de toekomst.” Minister Koen Van den Heuvel wil er de verdere groei van CSA-landbouw in Vlaanderen mee ondersteunen: “Om dat te doen, maak ik 130.000 euro vrij voor de aanwerving van een medewerker door het CSA-netwerk. Dat laat hen toe om de advisering te professionaliseren en nog meer boeren te doen kiezen voor CSA.”