Wat met de open ruimte na de coronacrisis?

Ondergraaft de Vlaamse regering haar eigen beleid van ruimtelijke ordening? Het lijkt er wel op, zo vrezen veel specialisten. Door de coronacrisis hebben we met zijn allen nooit tevoren zo talrijk de open ruimte in onze buurt opgezocht, te voet of met de fiets. “Maar als sommige plannen van de Vlaamse regering werkelijkheid zouden worden, zou die open ruimte misschien nog sneller dan nu al het geval is kunnen dichtslibben”, menen VRT-journalisten Jan Holderbeke en Christine Van Tichel. In een podcast duiken ze in de mogelijk drukke toekomst van ons platteland.

De plannen van de Vlaamse regering voor het platteland lijken op het eerste zicht duidelijk: het platteland open houden. Nieuwe activiteit moet er komen in de steden en in de dorpskernen. Wat ons nog aan open ruimte rest, moet open blijven. Dat is de rode draad in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Er staat zelfs in dat tegen 2040 20 procent van de bebouwing op het platteland moet verdwijnen. Met een zogenoemd instrumentendecreet wil de Vlaamse regering dat beleidsplan uitvoeren. Dat decreet moet de juridische instrumenten aanreiken om Vlaanderen stedelijk en open te maken of te houden.

In februari hield het Vlaams Parlement een hoorzitting over dat instrumentendecreet. Daar bleek dat het ontwerp-decreet op enkele vlakken net tegen het eigen beleidsplan ingaat. De meerderheid van de specialisten op de hoorzitting was kritisch tot ronduit vernietigend, vooral voor twee onderdelen uit het ontwerp-decreet: de planschade en een compleet nieuw juridisch instrument, het zogenoemde convenant-contract. In een VRT-podcast (beluister die hier) leggen planologen An Rekkers en Hans Tindemans van de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP) uit wat er zo problematisch aan is.

Probleempunt één: de planschade. Dat is kort gezegd: de vergoeding die eigenaars krijgen als hun bouwgrond omgezet wordt naar landbouwgrond of natuurgebied. “Maar, volgens de regeringsplannen schiet die planschade gigantisch de hoogte in, met een factor 10 tot wel 30”, weet VRP-directeur An Rekkers. “Zo wordt de planschade totaal onbetaalbaar voor de gemeenten. Dus zullen die wellicht gewoon niet meer in staat zijn om nog langer harde bestemmingen om te zetten naar open ruimte, landbouwgrond of natuurgebied bijvoorbeeld. En dus gaan we maar verder met open ruimte aansnijden.”

Probleempunt twee: de convenant-contracten, een nieuwe juridische constructie. “Gemeenten kunnen een convenant afsluiten met de Vlaamse overheid, een soort basisovereenkomst over de inrichting van hun open ruimte”, legt VRP-beleidsmedewerker Hans Tindemans uit. “Op basis van dat convenant kunnen ze contracten afsluiten met individuele initiatiefnemers op het platteland. Zo wil de Vlaamse regering de verloedering van leegstaande boerderijen tegengaan, maar de convenant-contracten lijken een sluikse manier om net méér harde functies mogelijk te maken op het platteland, terwijl het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen net de andere kant op wil.”

De Vlaamse regering wou het instrumentendecreet oorspronkelijk voor de paasvakantie rond krijgen. Maar toen kwam die hoorzitting waar deskundigen met spek schoten naar de plannen. En nadien kwam de coronacrisis. “De Vlaamse regering heeft in haar eigen staart gebeten door eerst een betonstop tegen 2040 aan te kondigen, die bij de regeringswissel te bedekken met de vriendelijker klinkende ‘bouwshift’, maar dan juridische constructies op te zetten die daar regelrecht tegenin druisen”, menen VRT-journalisten Jan Holderbeke en Christine Van Tichel.

Meer weten? Meer op de podcast-pagina van de VRT.