Wat vertellen oude schilderijen over plantenevolutie?

De planten die vandaag op ons bord belanden, zien er vaak heel anders uit dan hun wilde voorouders. Professor Ive De Smet (VIB-UGent) en Dokte. David Vergauwen (Amarant) willen historische schilderijen gebruiken om de genetische veranderingen in ons plantaardig voedsel te traceren.
 

Veel van de planten die we eten zijn gedomesticeerd en verbeterd van een wilde voorouder. Vaak zien ze er anders uit, ze hebben bijvoorbeeld grotere vruchten, geen doornen etc. Deze transformatie is een historisch proces en het is niet altijd even makkelijk om het pad van wilde voorouder naar moderne plant te volgen. Historische schilderijen kunnen de wetenschappers helpen om een tipje van de sluier te lichten.

 

Vensters naar het verleden

 

Om het verleden te bestuderen, kunnen we vertrouwen op traditionele archeologie, maar wat planten betreft heeft dit enkele nadelen. “Zachte weefsels bewaren niet altijd goed, en hoewel DNA sporen zeer nuttig zijn, geven ze ons geen duidelijk beeld van hoe de plant eruit zag”, vertelt Ive De Smet. “We kunnen ook duiken in oude literatuur en op jacht gaan naar vermeldingen van planten. Ook hier komen we problemen tegen. Wanneer planten worden genoemd, worden ze meestal niet in detail beschreven en zelfs als dat zo is, zijn er interpretatieproblemen.”

Een andere manier maakt gebruik van historische kunst, zoals schilderijen en beeldhouwwerken. Door de eeuwen heen hebben veel kunstenaars plantaardig voedsel afgebeeld, vaak met prachtige details. “Dit geeft ons een grote historische database van het uiterlijk van fruit, groenten, peulvruchten, granen, noten en zaden”, aldus De Smet. "Het is echt verbazingwekkend om te zien hoe gedetailleerd kunstenaars door de eeuwen heen de diversiteit in ons voedsel hebben afgebeeld en hoe we nu onze kennis van genomen kunnen gebruiken om hoe een plant eruit zag te koppelen aan spontane genetische veranderingen."

"Het gebruik van kunstgeschiedenis als hulpwetenschap is een heel leuke manier om bij te dragen aan ons begrip van de oorsprong van ons dagelijks voedsel, de teelt ervan en uiteindelijk de ontwikkeling van beschavingen in het algemeen", zegt David Vergauwen.

 

Maar het gebruik van historische kunst is niet zonder uitdagingen. Afhankelijk van de stijl en het perspectief kan het uiterlijk van plantaardig voedsel aanzienlijk verschillen van hun ware uiterlijk. De relatieve zeldzaamheid van bepaalde voedingsmiddelen maakt het ook minder waarschijnlijk dat ze zijn afgebeeld.

 

Om deze problemen tegen te gaan, kan het samenstellen van een grote catalogus helpen bij het wegwerken van ongerijmdheden. Hiervoor roepen de onderzoekers de hulp van kunstliefhebbers. Wanneer u een museum of tentoonstelling bezoekt, maak dan een foto van het relevante kunstwerk, de details van de planten en het beschrijvende bord (uiteraard met inachtneming van de regels met betrekking tot foto's). Stuur de informatie vervolgens naar dit mailadres.