Zinkoxide te riskant als alternatief voor antibiotica?

Het Europees Geneesmiddelenbureau ziet alle diergeneesmiddelen op basis van zinkoxide liever van de markt verdwijnen. De voordelen zouden niet opwegen tegen het risico op milieuverontreiniging. Varkens scheiden vrijwel alle zink opnieuw uit via hun mest zodat het zware metaal door bemesting in de bodem terechtkomt. Zinkoxide wordt ingezet tegen speendiarree bij biggen en kan het gebruik van antibiotica reduceren of zelfs compleet overbodig maken. In eigen land wordt zwaar ingezet op zinkoxide om het antibioticagebruik in de varkenshouderij te verkleinen. Het milieurisico werd hier op voorhand ingecalculeerd. Met de veevoederindustrie werd namelijk afgesproken om minder zink toe te voegen aan alle vleesvarkensvoeders zodat een hogere dosis aan biggen kan worden gegeven.

Op vraag van Nederland en Frankrijk maakte het comité voor diergeneesmiddelen binnen het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een kosten-batenanalyse van zinkoxide. In beide lidstaten rezen er zorgen over het milieurisico door toediening van zinkoxide aan biggen, en over een versnelde selectie op antibioticaresistente bacterieën als gevolg van deze alternatieve behandeling. Door biggen een beperkte periode, namelijk gedurende de twee weken na het spenen, een hoge dosis zinkoxide te geven, verkleinen de problemen met speendiarree. Anders moeten er antibiotica ingezet worden ter bestrijding van de colibacterie die de diarree veroorzaakt.

In eigen land heeft kenniscentrum AMCRA geijverd voor de alternatieve behandeling met zinkoxide. De helft van alle antibiotica worden namelijk in de varkenshouderij ingezet, en de meeste groepsbehandelingen met gemedicineerd voeder gebeuren na het spenen van de biggen. Het antibioticum dat daarvoor gebruikt wordt, collistine, is eigenlijk te belangrijk voor de humane geneeskunde om het in de diergeneeskunde in te zetten. Nu reeds is er een probleem van resistente collistammen, waarop varkenshouders de dosis collistine nog gaan verhogen. Al dient gezegd te worden dat in de gemedicineerde diervoeders het gebruik van het antibioticum colistine met meer dan 80 procent werd gereduceerd ten opzichte van het referentiejaar 2011.

Het milieurisico dat het Europees Geneesmiddelenbureau in overweging nam, is niet nieuw. Varkens scheiden 97 procent van de zink die ze opnemen weer uit via de mest. Door bemesting met varkensmest verrijkt de bodem terwijl te hoge zinkgehalten schadelijk zijn voor planten. In eigen land heeft men dit voorzien en daarom sprak de federale overheid met de veevoederindustrie af dat ze in vleesvarkensvoeder nog minder zink (zinkoxide is het gemedicineerd voormengsel, nvdr.) zouden gebruiken dan de milieunormen voorschrijven. Zo werd ruimte gecreëerd om aan biggenstartvoeder meer zinkoxide toe te voegen. Alleen in een hoge dosis bewijst het namelijk zijn nut tegen speendiarree. Dankzij dit convenant over het gebruik van zink stijgt de milieudruk niet, hij daalt zelfs een beetje.

Het Geneesmiddelenbureau woog de voor- en nadelen van zinkoxide tegen elkaar af en vindt het beter dat dit soort diergeneesmiddelen van de markt verdwijnen. Er is het risico op selectie van resistente bacterieën bij gebruik van zinkoxide, al moet het diergeneesmiddelencomité toegeven dat dit risico momenteel niet te kwantificeren is. Vooral het milieurisico is naar verluidt te groot. Doeltreffende maatregelen om de ophoping van zinkoxide in het milieu te beheersen of te verminderen, zijn niet bekend. Met compenserende mechanismen zoals deze in België werden uitgewerkt, hield EMA geen rekening. Het eindoordeel luidt dat de Europese Commissie beter geen markttoelatingen meer verstrekt, en de momenteel erkende diergeneesmiddelen op basis van zinkoxide van de markt laat halen. Alvorens de Commissie een beslissing neemt, treedt zij nog in overleg met de lidstaten.