Staat biologische melkproductie voor grote doorbraak?

Aanstaande zondag vindt in het West-Vlaamse polderdorp Leffinge een boerenforum plaats over eerlijke prijzen in de melkveehouderij. Plaats van het gebeuren is de boerderij van Klaas Devreese en Teja De Prins. Zij kregen net als 440 andere Vlaamse melkveehouders vorig jaar van FrieslandCampina te horen dat hun melk niet langer gewenst is. Waar de ‘slachtoffers’ toen vielen, in het westen van het land, broeit er nu wat. Een dozijn melkveehouders bereidt de omschakeling naar bio voor. Onder impuls van de provincie West-Vlaanderen ondersteunt adviseur Johan Devreese melkveehouders die de stap willen zetten. Het lijkt erop dat de premature biomelksector in Vlaanderen, amper 15 producenten tellend, een groeispurt gaat maken.

Voorvechters van eerlijke prijzen voor landbouwproducten organiseren nu zondag een ‘boerenforum’ op een melkveebedrijf in Leffinge. De recente geschiedenis van het bedrijf in kwestie vertelt veel over de problemen waar de gangbare zuivelmarkt momenteel mee kampt. Op de boerderij van Klaas Devreese en Teja De Prins werd jarenlang melk geproduceerd voor de fabriek van FrieslandCampina in Aalter. De mededeling van de Nederlandse zuivelverwerker dat de melkophaling wordt stopgezet, kwam bij hen en bij honderden andere melkveehouders hard aan. Teja kroop in haar pen en beschreef hoe onrechtvaardig de beslissing aanvoelt.

Het is met andere woorden geen toeval dat melkveehouderij het thema vormt van wat ondertussen al het vierde Boerenforum in onze regio is. Co-organisator Tijs Boelens licht de bedoelingen toe: “Crisissituaties zoals in de melkveehouderij vragen om politieke oplossingen én om creatieve oplossingen vanuit de sector. Wij willen creatievelingen die een oplossing en uitweg uit de mallemolen vonden, bijvoorbeeld door de omschakeling naar biologische productie, een forum geven.” Boelens benadrukt dat bio maar één van de mogelijke pistes is, maar momenteel is het in de melkveehouderij misschien wel de meest voor de hand liggende. Het prijsverschil tussen biologische en gangbare melk was nog nooit zo groot. Eind vorig jaar lag de prijs van biomelk ruim 20 euro per 100 liter hoger (+85%) dan de prijs van gangbare melk.

Bovendien ziet het er voorlopig naar uit dat dit prijsverschil ten gunste van bio gehandhaafd blijft. Zo staat het althans te lezen in het Biorapport dat zopas gepubliceerd werd door de Vlaamse landbouwadministratie: “De vraag naar biomelk is nog steeds groter dan het aanbod. De standaardprijs die coöperatie Biomelk Vlaanderen uitkeerde, bedroeg vorig jaar heel constant 44,59 euro per 100 liter (de reëel uitbetaalde melkprijs benadert 50 eurocent, nvdr.). Er kan meer geproduceerd worden zonder dat dit een negatieve invloed heeft op de prijs.” Op het Boerenforum komt Wim De Middeleer namens Biomelk Vlaanderen uitleggen hoe de biosector erin slaagt om een correcte melkprijs te handhaven terwijl de prijs van gangbare melk in vrije val is.

Op vraag van VILT wil De Middeleer alvast een tipje van de sluier lichten: “De insteek van de coöperatie is dat de prijsvorming van melk van onderuit vertrekt, van de kostprijs van de boer. Dat lukt alleen als er geen overproductie is want het resultaat daarvan zie je op de gangbare zuivelmarkt. Daar trekken alle schakels in de keten hun kosten en marge af van de winkelprijs. De producent moet aanvaarden wat er overschiet.” Het hoeft geen betoog dat dat erg weinig is: zuivelcoöperatie Milcobel voelde zich in maart opnieuw gedwongen om de prijs te verlagen. Gangbare melk wordt na die prijscorrectie aan 26 euro per 100 liter vergoed.

In de biosector bestond, vooral bij de zuivelverwerkers, de vrees dat de gangbare melkprijs de biomelkprijs mee naar beneden zou sleuren. Dat blijkt helemaal niet het geval. De Middeleer “Steeds meer consumenten kopen bio. De prijs is dus van ondergeschikt belang voor consumentengedrag. Het speelt ook mee dat de biologische melkproductie in ons land met 35 miljoen liter erg bescheiden is en zelfs toe is aan groei om de vraag bij te benen. Bovendien situeert maar een derde van de nationale productie zich in Vlaanderen. In onze regio zijn momenteel 15 biologische melkveehouders actief, waarvan er 14 aangesloten zijn bij Biomelk Vlaanderen.”

Lokaal hinkt de biologische melkproductie achterop in vergelijking met de buurlanden, maar de sector zou op een keerpunt staan. Uit het Biorapport met de cijfers voor 2015 kunnen we het nog niet afleiden, maar een dozijn melkveehouders staat op het punt om de switch naar bio te maken. Johan Devreese, adviseur biologische zuivel, gaat uit van 10 à 15 nieuwe biomelkproducenten die zich dit voorjaar zullen aanmelden bij een controle-organisatie voor omschakeling naar bio. Als er iemand is die dat kan weten, dan is hij het wel. Devreese kreeg van de provincie West-Vlaanderen namelijk de opdracht om de geesten van melkveehouders te doen rijpen voor de omschakeling naar bio. Hij lijkt daarin goed te slagen want de meeste omschakelaars situeren zich in de kustprovincie. De aanwezigheid van gedeputeerde Bart Naeyaert op het Boerenforum van zondag is veelbetekenend voor de impuls die West-Vlaanderen wil geven aan de omschakeling naar bio.

Devreese haast zich om te zeggen dat er van opportunisme bij de producenten geen sprake is. “De slechte economische toestand in de gangbare melkveehouderij speelt uiteraard een grote rol, maar de helft van de huidige generatie omschakelaars toonde jaren geleden al interesse in bio.” De barslechte gangbare melkprijs is een belangrijke maar zeker niet de enige reden waarom de knoop uitgerekend nu doorgehakt wordt. In Vlaanderen is de omschakelingstermijn door minister Schauvliege recent teruggebracht naar anderhalf jaar tijd. Het belang hiervan kan je volgens Devreese nauwelijks overschatten. Door de gefaseerde omschakeling van ruwvoederwinning enerzijds en veestapel anderzijds kan al na anderhalf jaar in plaats van twee jaar biomelk verkocht worden. De omschakeling van de koeien duurt maar zes maanden en geen twee jaar zoals in het verleden. Dat helpt enorm om deze financieel uitdagende periode – biologisch krachtvoeder is bijvoorbeeld dubbel zo duur als de gangbare variant – te overbruggen.

In zijn gesprekken met landbouwers merkt Johan Devreese dat veel ogen zijn opengegaan door de crash van de gangbare zuivelmarkt. “Boeren vertellen me dat het zo niet verder kan, dat het geen zin heeft om tegen de sterren op te melken zonder oog te hebben voor de afzet. De prijs van biomelk toont aan dat deze markt onafhankelijk van de gangbare zuivelmarkt functioneert. Het is de consument die dat mogelijk maakt door niet te twijfelen aan zijn keuze voor biologische zuivel, zelfs niet wanneer gangbare zuivel veel goedkoper is. Daardoor kan de producent zeker zijn van een correcte vergoeding.” Devreese rekent erop dat nog meer melkveehouders zullen nadenken over een omschakeling. “De geloofwaardigheid van de huidige biologische melkveehouders heeft een zeer positieve invloed op de West-Vlaamse gangbare collega’s die de stap naar bio overwegen.”

Meer weten over leefbare prijzen, in het bijzonder voor melk? Sluit dan nu zondag aan bij het Boerenforum.