VLIF in het vizier tijdens debat over schaalvergroting

Tijdens de hoorzitting in het Vlaams Parlement over de schaalverandering van de landbouw kaartte BioForum aan dat de regels die het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) hanteert stapsgewijze groei moeilijk maken. In de biosector zijn er nogal wat jonge ondernemers die zich wel in een avontuur maar niet in een diepe schuldenput willen storten. Drempels die het VLIF hanteert, bijvoorbeeld voor het inkomen uit niet-landbouwactiviteiten en uit verbreding, werken contraproductief voor hen. Na de hoorzitting schoot de politieke discussie de omgekeerde richting uit met een voorstel om grote landbouwbedrijven uit te sluiten van investeringssteun. Hendrik Vandamme, voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat én van landbouwadviesraad SALV, reageert behoedzaam. Hij wijst op de plafonds die reeds ingebouwd zijn in de VLIF-voorwaarden.

De commissie Landbouw maakte niet van ‘schaalvergroting’ maar van ‘schaalverandering’ een thema in het Vlaams Parlement. Zo genuanceerd als de hoorzitting werd aangekondigd, zo genuanceerd waren ook de landbouworganisaties in het formuleren van hun visie. In het politieke debat dat daarop volgde, kwam de tegenstelling tussen klein- en grootschalige landbouw toch weer scherp uit de verf. Zo vraagt Vlaams parlementslid Jelle Engelbosch (N-VA) zich af of landbouwers die bewust kiezen voor kleinschaligheid, verbreding en diversificatie niet aan hun lot worden overgelaten.

Engelbosch wou de gedachtewisseling met de minister en de administratie over investeringssteun niet afwachten om te poneren dat het VLIF de sleutel tot verandering kan zijn. Grote landbouwbedrijven moeten in zijn ogen zelfredzaam zijn, wat zou betekenen dat de overheid van bedrijfsgrootte een instapdrempel voor investeringssteun maakt. Groen-parlementslid Bart Caron staat achter die vraag van zijn collega en zou ze graag geagendeerd zien in de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV).

Zo scherp sommige politici de tegenstelling zien tussen groot en klein, zo bedachtzaam spreken de landbouworganisaties over schaalgrootte. Ook BioForum liet er zich niet op betrappen om biolandbouw te vereenzelvigen met kleinschaligheid en dat laatste tot wens te verheffen. Voorzitter Kurt Sannen: “We moeten ons bewust zijn van de nadelen van schaalvergroting maar het is niet aan de overheid om de omvang van bedrijven te beperken.”

Als de overheid een landbouwer zelf zijn groeipad moet laten kiezen, wat verwacht BioForum dan wel van het beleid? “Creëer een economische omgeving waarbinnen de diversificatie van de landbouw mogelijk wordt en corrigeer de mechanismen die landbouwers verplichten tot schaalvergroting”, zo stelt Sannen voor. Eerder had BioForum met het verhaal van twee jonge ondernemers reeds duidelijk gemaakt dat het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds worstelt met kleinschaligheid en geleidelijke groei.

Kurt Sannen illustreert de diversiteit binnen de biolandbouw – 57% van de bioboeren beschikt over minder dan 10 hectare terwijl 8% meer dan 50 hectare heeft – om de politiek duidelijk te maken dat denken in termen van schaalgrootte zijn beperkingen heeft, zeker als je dat verengt tot het areaal. “In de biosector zijn bedrijven actief met elk een aangepaste grootte aan de eigen noden en dynamiek”, aldus Sannen.

Voorzitter van het Algemeen Boerensyndicaat Hendrik Vandamme dringt aan op rechtszekerheid. De groei van land- en tuinbouwbedrijven van overheidswege plafonneren, zint Vandamme daarom niet. Als de Vlaamse overheid een toekomstgerichte keuze voor zijn landbouw wil maken, betekent dat dan plafonds inbouwen in het VLIF zodat grote bedrijven hun eigen boontjes moeten doppen? Vandamme volgt N-VA en Groen niet in die suggestie, maar geeft BioForum wel gelijk dat ondernemers die stapsgewijs willen groeien onzacht op de huidige VLIF-voorwaarden botsen.

De voorzitter van ABS merkt ook op dat er reeds plafonds zijn ingebouwd om te vermijden dat een klein aantal bedrijven een groot deel van de investeringssteun geniet. Over de hoogte van het plafond kan je discussiëren, maar van bedrijven uitsluiten lijkt Vandamme geen groot fan. Als voorzitter van de SALV toont hij zich bereid om na te gaan of de landbouwadviesraad hierover op eigen initiatief een advies wil uitbrengen.

Tijdens de hoorzitting had Hendrik Vandamme laten uitschijnen dat erfbetreders, van veevoederfabrikanten tot banken, hun landbouwers-klanten influisteren dat schaalvergroting de beste strategie is. Dat mocht hij nadien toelichten. Niet alle erfbetreders zouden de relatie met hun klanten op een duurzame manier invullen. Veel meer woorden maakte Vandamme daar niet aan vuil omdat de (investerings-)beslissing uiteindelijk nog altijd bij de landbouwer ligt. Het probleem kan dus ondervangen worden door landbouwers meer inzicht te verschaffen in hun bedrijf door een gedegen opleiding.

Als reactie op de interpellaties van Herman De Croo (Open Vld) en Jelle Engelbosch wou Guy Vandepoel van Boerenbond kwijt dat diversificatie een grotere opdracht is voor de Vlaamse landbouw dan schaal. Ook Hendrik Vandamme maakt de bedenking dat bulkproductie vaak de makkelijkste keuze is maar de bedrijfsleider ervaart dat daar een lage prijs tegenover staat. In die omstandigheden maken alleen grote volumes de productie nog rendabel. Onder meer op de door minister Schauvliege georganiseerde G30-varkenstop kwam naar voor dat de sector aan de slag moet met productdifferentiatie. Belgische landbouwproducten moeten zich kunnen onderscheiden in de markt zoals ook ‘Belgian beer’ dat kan, meent Vandepoel. “Er zijn heel veel opportuniteiten, maar het vraagt flexibiliteit en veranderingen in de keten.”