OPINIE: "Coronacrisis misbruikt in strijd tegen ggo's"

“Lijkenpikkerij”, zo noemt Romain Cools, secretaris van sectorfederatie Belgapom, het opiniestuk dat Tijs Boelens en Barbara Van Dyck schreven over de impact van de coronacrisis op de aardappelsector. “Het gaat hen niet om duurzame landbouw, maar om een nooit losgelaten strijd tegen de ggo-aardappel. En daar gebruiken ze de economische slachtoffers van de coronacrisis voor om hun gelijk te halen”, reageert Cools fel. Hij erkent dat de coronacrisis een zware dobber is voor de sector, maar stelt dat dit opgaat voor zowat de hele economie.

Als mijn geheugen me niet in de steek laat, heeft mevrouw Van Dyck samen met haar gelijkgestemde vrienden geprobeerd om tijdens de beroemde ‘aardappeloorlog’ in mei 2011 (volgend jaar vieren we inderdaad de 10-jarige herdenking van deze veldslag) het ILVO-proefveld in Melle te vernietigen. Helaas bleek ook daar haar kennis van het reilen en zeilen van deze bescheiden knol beperkt, want enkel de referentierassen werden vernietigd, en niet de beoogde ggo-aardappelen.

Deze dame heeft bijna tien jaar moeten wachten om opnieuw te kunnen uithalen naar deze sector, en maakt daarbij blijkbaar graag gebruik van deze crisis die de toekomst van duizenden telers, toeleveranciers, handelaars, verwerkers en logistieke medewerkers op de helling zet. Maar voor haar is dit blijkbaar hét moment om het zwaard opnieuw boven te halen om in te hakken op de aardappelsector.

Een sector die door deze wereldwijde coronacrisis getroffen wordt op zijn punt dat normaal zijn sterkte vormt: de Belgische aardappelwaardeketen is niet enkel afhankelijk van een beperkte afzetmarkt, maar heeft een spreiding over de ganse wereld, waardoor problemen op bepaalde markten kunnen opgelost worden door voldoende wereldwijde alternatieven. Het moet gezegd, als natuurlijk de ganse wereld wordt stilgelegd riskeert de schade groter uit te vallen. En helaas is dit voor de aardappelsector het geval.

Zelf kleren naaien

Dit geldt trouwens niet enkel voor de aardappelketen. Andere sectoren als toerisme, horeca, de vliegtuig- en kledingsector, enz. zijn ook – en vaak zelfs nog zwaarder - getroffen. Moeten we ons dan ook afvragen of we al deze economische sectoren dienen terug te schroeven om plaats te maken voor aloude tradities als een jaarlijkse uitstap met de familie naar het bedevaartsoord in de buurt, of enkel nog samen thuis rond de pot te zitten. En kunnen we ook niet enkel onze mondmaskers zelf naaien, maar ook de rest van onze outfit?

Natuurlijk klopt het dat de coronacrisis pijnpunten bloot legt, maar dat gaat op voor onze ganse maatschappij. Maar ik ben er steevast van overtuigd dat ook de landbouw- en voedingssector conclusies zal trekken uit deze ervaring. Maar ik ben juist bevreesd voor de aanpak van mevrouw Van Dyck en de heer Boelens waarbij ze de recepten vanuit het verleden naar voor schuiven als de oplossing.

Duurzaamheid is geen slogan, maar wel een leidraad naar een betere productie.

De voorbije jaren heeft de Belgische en Europese aardappelsector tal van nieuwe recepten naar voor geschoven: duurzaamheid was geen slogan, wel een leidraad naar een betere productie, waarbij het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen werd gereduceerd en vervangen werd door natuurlijke middelen. Voorlopige kers op de taart is het verdwijnen van de chemische kiemremmer CIPC en zijn vervanging vanaf volgend seizoen door middelen als muntolie, ethyleen of andere in aardappelen natuurlijk aanwezige substanties. Daarbij heeft de keten zelf het initiatief genomen om alternatieven uit te testen en te investeren in de toekomst. Voor hen dit nog niet weten: in de rest van de wereld blijft CIPC een gangbare kiemremmer.

WatchITgrow

Via het kwaliteitssysteem Vegaplan worden voedselveiligheid, maar ook de toepassing van de geïntegreerde gewasbescherming gecontroleerd en gecertificeerd. Het online teeltbegeleidingssysteem WatchITgrow volgt niet enkel de groei van de aardappelen op basis van satellietfoto’s op, maar het wordt steeds verder ontwikkeld tot een instrument voor de telers om hun percelen op een nog duurzamer wijze te bewerken. Tal van innoverende en duurzame teelttechnieken worden via WatchITgrow steeds meer verder uitgerold in de sector.

Wat de problemen als gevolg van de door de overheid genomen maatregelen in de strijd tegen COVID-19 betreft, klopt het dat zowel in Noord-Amerika als in West-Europa de aardappelketen zwaar getroffen wordt. Dit zijn wereldwijd de beste teeltgebieden voor aardappelen op basis van bodem en klimaat. De ideale locatie om aardappelproducten te produceren die wereldwijd kunnen geconsumeerd worden door een steeds grotere middenklasse, die een evenwicht zoekt tussen werk en vrije tijd. Samen genieten van buitenhuis eten vormt ook voor hen een mooie ervaring, en we mogen blij zijn dat waar wij de wereldkeuken hebben leren kennen, aan de andere kant van de wereld onze aardappelproducten bijzonder geapprecieerd worden.

En ja, we hebben nu een overschot aan niet verwerkbare aardappelen: op zijn minst stellen we samen met de overheid alles in het werk op voedselverliezen te beperken door de 3-stapsbenadering 'food, feed en green energy' te volgen.

Wat de aanwezigheid van ingevoerde aardappelen op de versmarkt betreft naderen het einde van het bewaarseizoen 2019-2020. De kwaliteit van onze aardappelen in bewaring gaat stilaan achteruit. Sommige rassen van vastkokende rassen geraken uitverkocht en worden traditioneel vervangen door vroege aardappelen uit het Middellandse Zeegebied, vooraleer onze eigen vroege aardappelteelt aan bod komt. Voor wie graag bloemige rassen eet, is er goed nieuws. Daarvan blijft de oogst van eigen bodem nog een tijdlang beschikbaar in onze winkelrekken. De GfK cijfers van VLAM tonen aan dat meer dan 70 procent van alle in België gekochte aardappelen op de versmarkt van Belgische oorsprong zijn. Wat de diepgevroren producten betreft is dit meer dan 90 procent. Niet slecht voor een klein land als België.

Anti-ggo

Maar is het niet zo dat de inleiding in het opiniestuk van beide auteurs eigenlijk een andere doelstelling had: opnieuw de anti-ggo bel te laten rinkelen? Het feit dat ze twee aardappelvariëteiten aanprijzen als de oplossing voor droogteresistente aardappelteelt lijkt me een foute inschatting van de aardappelsector. Alles inzetten op twee rassen is net een illustratie van hoe het niet moet. Biodiversiteit houdt immers in om in te zetten op meerdere rassen die kunnen geteeld worden in een aardappelrotatie. Elk ras heeft trouwens zijn eigenschappen op het vlak van smaak, bewaring, bereiding, ziekteresistenties enz. Zich beperken tot deze twee rassen leidt tot een schrijnende verarming aan biodiversiteit.

Op Europa na zet intussen de ganse wereld zich in op het vlak van nieuwe verdelingstechnieken. De genetische modificatie wordt stilaan aangevuld door de CRISPR-Cas-technologie, die tal van antwoorden op diverse noden kan geven. Zelfs binnen de Europese Commissie beginnen steeds meer mensen ervan overtuigd te geraken dat men ook deze piste nauwer onder de loep moet nemen.

Het is natuurlijk duidelijk dat enkel deze nieuwe veredelingstechnieken niet het volledige antwoord in zich houden. Inzetten op duurzaam watergebruik, nieuwe irrigatietechnieken enz. vormt het onderwerp van tal van lopende projecten, waarvan sommige nu reeds door onder meer WatchITgrow zijn in de praktijk gebracht.

Helaas heeft de Europese Unie zich op het vlak van ‘new breeding techniques’ in een cocon van immobiliteit gemanoeuvreerd waardoor alle kennis wegloopt naar het buitenland. Het grootste pootgoedbedrijf ter wereld, het Nederlandse HZPC, heeft recent besloten zijn innovatiecentrum van Friesland naar Canada te verplaatsen. En ja, zelfs het Internationaal aardappelcentrum CIP in de Peruaanse hoofdstad Lima heeft reeds tal van ggo-aardappelvariëteiten ontwikkeld die nu massaal in ziektegevoelige gebieden in tal van ontwikkelingslanden worden uitgeplant.

De FAO onderschrijft dat de lokale aardappelteelt de basis vormt van een duurzame voedselzekerheid en armoedebestrijding.

Want ook de FAO onderschrijft dat de lokale aardappelteelt in deze landen de basis vormt van een duurzame voedselzekerheid en armoedebestrijding. Het VN Internationaal Jaar van de Aardappel in 2008 heeft dit voldoende geïllustreerd. De beslissing van landen als Rusland, China en Vietnam om de export van rijst en andere granen stil te leggen als gevolg van de coronacrisis toont nogmaals de nood aan van lokale voedselproductie. De groeiende aardappelteelt in de Afrikaanse of Aziatische hooglanden is hiervan een voorbeeld. 

Want we kunnen duidelijk stellen dat de wereldwijde export van aardappelproducten uit Noord-Amerika en West-Europa niet de lokale productie van aardappelen en de vermarkting ervan in de weg zal staan. Samen met de Belgische ngo Trias heeft de Belgische aardappelsector ook de teelt en de productie van aardappelproducten in landen als Ecuador en Peru gesteund. Tal van verwerkingsbedrijven uit Noord-Amerika en West-Europa hebben lokale productie van aardappelen voor hun vestigingen in alle werelddelen opgestart. De export vanuit onze contreien zal eerder een aanvullende rol krijgen in de nabije toekomst, want algemeen wordt verwacht dat de vraag naar aardappelproducten wereldwijd jaar na jaar zal toenemen. De groei van de aardappelteelt in ons land zal ook stilaan zijn limieten naderen.

En in elk van deze landen zullen telers, handelaars en verwerkers, samen met de consumenten zoeken naar hun favoriete bintje of nicola, en zullen zowel teelttechnische als smaakparameters een bepalende rol spelen. Dit is geen recept van het verleden, maar wel een beeld van de nabije toekomst, met of zonder COVID-19. 

Dit is een opiniestuk waarmee onze lezers een bijdrage wil leveren aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De auteur:
Romain Cools is secretaris van Belgapom, de federatie van de Belgische aardappelhandel en -verwerking.